حرکت اوقات شرعی از روی افق شهرهای ایران

««پس از حدود 30 ساعت کار با نقشه ها و نرم افزارها، اکنون در پبش روی شماست!»»

تصویر متحرک زیر مربوط به حرکت اوقات شرعی از روی مناطق ایران است که با استفاده از مقایسه داده های خام از سایت مرکز تقویم به دست آمده است. در این تصویر شما می توانید اذان شهر خود را با تهران و یا هر شهر دیگر مقایسه کنید. البته باید توجه داشت این نموداها فقط مخصوص انقلاب تابستانی است و در انقلاب زمستانی این حرکتها تقریباً معکوس خواهد شد.

با گسترش ارتباطات و سفرهای برون شهری یکی از مواردی که امروزه مسافران در سفرها، با آن بیشتر درگیرند، دانستن اختلاف افق شهرها است. حتی افرادی هستند که با دیدن ثابت نبودن اختلاف اذان دو شهر که به راحتی با استفاده از رسانه‌ها امکان پذیر شده، در صحت اذان‌ها مردد شده‌اند، این حساسیت‌ها با دیدن تفاوت طول روز در شهر‌های مختلف مخصوصا در ماه رمضان بیشتر شده تا جایی که شبکه رادیویی معارف 

 در برنامه‌یفقه پویا به تشریح مبانی آن و پاسخ گویی پرداخته است. البته چنین محاسباتی بصورت دقیق و پیچیده نزد متخصصان نجوم و... موجود است. اینجا چند مورد آسان آن خواهد آمد(در پست های بعدی مطالب بیشتری خواهد آمد همچنین می توانید به سایت تابناک که در همین موضوعات مطلب نوشته است مراجعه کنید.)

اگر دو نقطه طول جغرافیایی یکسان داشته باشند اذان ظهر آنها یکسان است اما با تغییرات فصول بقیه‌ی اوقات شرعی‌شان از هم متمایز می‌شوند. مثلاً در تیرماه آن نقطه‌ای که در عرض بالاتری قرار دارد زودتر صبح می‌شود و دیرتر مغرب می‌شود. اگر دو نقطه عرض جغرافیایی یکسان داشته باشند بسته به اختلاف طول جغرافیایی آنها اوقات شرعی آنها به یک اندازه مشخص اختلاف فاز خواهد داشت. بنابراین کسی که مقیم یک روستا است و می‌خواهد اوقات شرعی خود را بر اساس اوقات شرعی یک شهرستان محاسبه کند بهتر است به جای انتخاب شهر نزدیکتر، شهری را مبنا قرار دهد که با او از نظر جغرافیایی هم عرض است تا اختلاف اوقات شرعی ثابت باشد.

با توجه به شعاع 6370 کیلومتری کره زمین و چرخش آن(360 درجه در هر 24 ساعت)، حداکثر سرعت سطح زمین 1667 کیلومتر بر ساعت است. یعنی حدود 27.8 کیلومتر در دقیقه؛ برای عرض‌های بالاتر، این عدد در کسینوس زاویه عرض، باید ضرب شود (شکل 4-7). در کشور ایران سرعت حرکت سطح زمین حدوداً بین 20 تا 25 کیلومتر در دقیقه است.

اذان ظهر فقط به طول جغرافیایی بستگی دارد و شهرهایی که با هم 0.5 درجه اختلاف طول جغرافیایی دارند 2 دقیقه اختلاف افق در اذان ظهر خواهند داشت. این 0.5 درجه در جنوبی‌ترین نقاط کشور (عرض 25 درجه) 50 کیلومتر و در شمالی‌ترین نقاط کشور(عرض 40 درجه) حدود 43 کیلومتر است. یعنی اگر چه فاصله دو خط کوچک قرمز اذان ظهر روی نقشه یکسان به نظر می رسد فقط از نظر اذان ظهر اختلاف 2 دقیقه ای بصورت ثابت دارند اما از نظر فاصله تا 7 کیلومتر اختلاف است. اما برای دیگر اوقات شرعی مانند اذان صبح باید عامل روز سال را مدنظر داشت.

موضوعات مرتبط مانند فرمولهای ماهیانه آنها، مقایسه طول روز (مخصوصا برای ماه رمضان) و ... بعدا خواهد آمد.