جهت یابی دقیق قبله با خورشید

امروز ساعت 13:57 خورشید دقیقا بالای سر مکه قرار دارد و همه مردم از تمامی نقاط جهان از روی سایه شاخص های عمودی میتوانند با دقت بسیار زیاد جهت قبله را تعیین کنند. ایام 25 تیر و 7 خرداد به عنوان روزی برای بررسی و افزایش دقت در قبله نزد همگان ایامی آشناست.

اما سوال این است آیا در روزهای دیگر این کار امکان پذیر نیست؟ مگر در هر روز نباید خورشید وقتی از شرق به غرب می رود یکبار از جهت قبله عبور کند؟ جواب مثبت است. جداولی موجود است که برای هر شهر تعیین  میکند که در هر روز خورشید در چه ساعتی در راستای قبله قرار خواهد گرفت. نمودار زیر نشان میدهد که این ساعات برای شهرهای مختلف متفاوت است اما همه این اعداد در یک روز (امروز) در ساعت 13:57 با هم تلاقی دارند.

این نمودار برای کل سال در مشهد ترسیم شده است.

نمودارهای شهرهای دیگر مشابه آن هستند. برای شهرهای شمال غربی کشور نمودار کم نوسان تر است اما برای شهرهای جنوب شرق کشور این نمودار نوسان بیشتری خواهد داشت.

چرا قبله همه مسجدها به سمت راست مایل است؟

روش دانشمندان گذشته برای بدست آوردن جهت قبله چیزی شبیه این روش بود:

با دقت در شکل بالا می توان پی برد که زاویه جهت قبله با جهت جنوب حدود 45 درجه است. اما امروزه متوجه شدند که نباید کره زمین را مسطح گرفت بلکه جهت قبله را باید با هندسه کروی محاسبه کرد. در هندسه کروی خطها بصورت مستقیم نیستند. در واقع 

زاویه بین قبله و جهت حرم مطهر در خانه شما چقدر است؟

زاویه بین جهت مکه مکرمه با جهت حرم مطهر رضوی زاویه ای است که اکثر نماز گزاران بعد از نماز با آن مواجه هستند. در اکثر مساجد بعد از نماز برای سلام دادن به پیامبر و ائمه هدا قیام می کنند و روبرو به قبله می ایستند اما برای سلام دادن به امام رضا علیه السلام می چرخند تا روبه روی حرم مطهر قرار بگیرند. برای مشخص شدن میزان این چرخش، محل خانه خود را در نقشه زیر پیدا کنید و زاویه مربوطه را به خاطر بسپارید.

مثلا کسانی که روی خط 180 قرار دارند جهت قبله آنها دقیقا برعکس جهت حرم مطهر است

(این تصویر در آینده دقیقتر خواهد شد).

جهت قبله مسجد محله خود را با تانژانت گرفتن دقیق کنید.

شما با استفاده از تارنمایی که مرکز مطالعات و پژوهشهای فلکی نجومی قرار داده است می توانید زاویه بین قبله و خیابان و دیوارهای خانه و مسجد محله خود را بسنجید و با تانژانت گرفتن از آن زاویه میزان شیبی که سجاده باید داشته باشد را محاسبه کنید.

تصاویر زیر فرایند محاسبه را نشان می دهد که می تواند بصورت عملی رواج پیدا کند.